Tegenmacht moeten we vieren
Door
Daniëlle Hirsch
Dit is de speech van Danielle Hirsch op de 'Nacht van de Tegenmacht'.
Vandaag vieren we de tegenmacht, dat diverse gebied in onze maatschappij waarin zich alles en iedereen bevindt die niet in de gevestigde instituties van overheid en bedrijfsleven hoort.
Symbolen voor tegenmacht zijn er te over: de pianospelende man in Kiev, de dappere Chinese demonstrant die gewapend met alleen een plastic zak een tank trotseert op het Plein van de Hemelse Vrede, maar ook de duizenden mensen die samen de Occupy-beweging vormden.
De effecten van tegenmacht zijn overal in ons dagelijks leven voelbaar. Dat kan voor iedereen verschillen op persoonlijk gebied. Ikzelf, bijvoorbeeld, zou hier niet gestaan hebben als er in Limburg geen groot katholiek boerengezin zou zijn geweest dat mijn moeder onderdak bood toen de Duitsers in 1940 Nederland bezetten. Met dit verzet redde het gezin niet alleen mijn moeder, die gedurende de hele oorlog voor hun jongste dochter doorging, maar hielp het als doorvoerhuis van Joden velen om via Limburg Duitsland te ontvluchten.
Maar ook in onze hele samenleving zijn de effecten van tegenmacht overal te zien. Wij hadden geen publieke gezondheidszorg gehad als niet een paar eeuwen geleden een aantal rijke dames bij elkaar waren gekomen om weeshuizen te stichten en te zorgen dat mensen behandeld zouden worden als ze ziek waren. We zouden geen 35.000 km aan fietspaden hebben in Nederland als in de jaren 70 geen volksprotest was ontstaan omdat er steeds meer doden in het verkeer vielen. En we zouden niet overal zonnepanelen op daken zien verrijzen als er niet een hele grote beweging zou zijn die duurzame energie promoot.
Deze voorbeelden laten zien dat tegenmacht niet alleen bestaat uit protesten van wat individuen, maar ook uit vele collectieven van mensen die hun ideeën zonder formele plannen en investeringen van overheidswege doen leven.
Tegenmacht brengt de maatschappij dus welzijn en welvaart. Amartya Sen, nobelprijswinnaar voor Economie in 1998 heeft daar uitgebreid onderzoek naar gedaan. Hij toonde op basis van harde cijfers aan dat maatschappijen die de tegenmacht een stem geven, minder hongersnoden, een beter functionerende publieke sector en een gezondere economie hebben. Zijn verklaring daarvoor is simpel; kritiek en onverwachte ideeën stuwen ontwikkeling voort, betrekken alle burgers bij de maatschappij en zorgen op die manier voor gezonde samenlevingen.
Tegenmacht geeft ons ook hoop op de toekomst. In 'This Changes Everything' eert Naomi Klein de tegenmacht van duizenden lokale groepen die zich verzetten tegen oliepijplijnen, offshore havens en kolenmijnen. Zij ziet deze verzetshaarden als onze enige hoop om klimaatverandering binnen de perken te houden. En ik denk dat ze daarin groot gelijk heeft. Zeker na de verkiezing van Trump moeten we onze hoop leggen bij al die mensen die heel direct de bestaande macht uitdagen en zeggen: "Stop, tot hier en niet verder!"
Tegenmacht moeten we vieren. Niet alleen omdat de dagen donkerder en korter worden en elk excuus voor een feestje aangegrepen moet worden, maar ook omdat de tegenmacht overal ter wereld onder druk staat. In veel landen worden mensen die hun stem verheffen tegen grote infrastructurele projecten door de zittende macht afgedaan als lastige tegenstanders van ontwikkeling. Steeds vaker wordt op tegenmacht met geweld gereageerd; de hardhandige onderdrukking van het vreedzame protest tegen de Dakota Access Pipeline in de VS en de moord op Berta Cáceres, begin dit jaar in Honduras, zijn daar slechts twee recente voorbeelden van.
Maar ook in Nederland wordt de ruimte voor het maatschappelijk middenveld kleiner. Steeds vaker worden mensen die hun stem verheffen als lastig bestempeld. Ondernemers, bankiers en politici betrekken maatschappelijke bewegingen en mogelijk kritische stemmen steeds minder in gesprekken en doen de geldstromen die veel tegenbewegingen ondersteunen verminderen. Een voorbeeld is onze eigen overheid die ondanks een duidelijke uitspraak van de rechter in de Klimaatzaak nog steeds verzuimt haar verantwoordelijkheid te nemen en bedrijven blijft steunen die in het buitenland fossiele brandstoffen uit de grond halen. Of de reactie van zowel de NAM als de Minister van Economische Zaken op het protest tegen de gasboringen in Groningen: de schijn van debat wordt opgehouden, maar uiteindelijk blijken de afspraken die gemaakt zijn achter gesloten deuren de doorslag te geven.
We vieren vannacht Tegenmacht. In deze tijden van Trump en Wilders is het voor mij van groot belang om te benadrukken dat tegenmacht iets anders is dan tegenstem. Tegenstemmen verzetten zich in woord tegen de mensen die beslissingen nemen, investeringen doen, en veel macht en invloed hebben over het leven van anderen. Tegenstemmen komen, net als de tegenmacht, zowel van links als van rechts en dagen de zittende macht uit. Wat motivatie en politieke kleur betreft is er geen onderscheid.
Maar er is een groot verschil: de tegenstemmen die vandaag de dag de media domineren, roepen op tot haat en discriminatie, verdelen onze samenleving en bieden geen oplossingen voor de problemen die ze constateren.
Tegenmacht is anders: ze is op zoek naar verbinding, niet alleen binnen de eigen groep maar ook met andersdenkenden om samen het debat aan te gaan op weg naar verbetering. Die tegenmacht staat open voor kritiek en is in staat tot leren. En tegenmacht komt met oplossingen. Oplossingen voor klimaatverandering, voor leefbare steden, voor verbetering van werkomstandigheden van kleine boeren of textielarbeiders.
Met de Nacht van de Tegenmacht vieren we al deze mensen die buiten de lijntjes kleuren en werken aan een betere samenleving, met overtuiging en vaak door hun nek uit te steken. Deze nacht is bedoeld om die mensen in het zonnetje te zetten die de tegenmacht levend houden. En deze nacht is een oproep, aan onszelf en iedereen die het horen kan: koester de tegenmacht, want alleen op die manier zullen we ons blijven ontwikkelen richting een duurzame, eerlijke en gelijkwaardige maatschappij.
Proost... en veel plezier vanavond!
Lees meer over dit onderwerp
-
Blog / 23 maart 2017
Déjà vu – van Famatina via Orissa naar de Sioux en Groningen
Door Daniëlle HirschSteeds als ik naar de beelden uit Groningen kijk, moet ik denken aan al die mensen wereldwijd met wie we al jaren werken en die soms al decennia lang precies hetzelfde meemaken. Mensen zien hun huizen instorten, en zelfs als ze zouden willen verhuizen zouden ze hun woningen aan de straatstenen niet kwijt kunnen. Steeds als ik hun woede en machteloosheid zie, komt de vergelijking bij me op.
-
Nieuws / 7 oktober 2018
Onze directeur op nummer 52 in de Duurzame 100!
Wij zijn apetrots dat onze directeur Daniëlle Hirsch dit jaar wederom is opgenomen in de Duurzame 100 van Dagblad Trouw en ook nog eens meer dan veertig plekken is gestegen! Danielle staat onder andere op deze plek in de lijst om haar kritiek op de vaak destructieve rol die Nederland als handelsnatie en grote veroorzaker van CO2-uitstoot in de wereld speelt (daarbij vaak gesteund door de overheid), maar ook om haar constructieve houding als het gaat om het vinden van alternatieven en oplossingen.
-
Blog / 1 juli 2016
She is just around the corner
Door Daniëlle HirschShe is just around the corner -
Blog / 16 oktober 2014
‘Africa Works’ met fatsoenlijke financiering
Door Daniëlle Hirsch‘Africa Works’ met fatsoenlijke financiering -
Blog / 9 juli 2014
Keeperswissel
Door Daniëlle HirschKeeperswissel -
Blog / 16 april 2014
We willen waar voor ons klimaatgeld
Door Daniëlle HirschWe willen waar voor ons klimaatgeld -
Blog / 29 november 2013
'The winner takes all'
Door Daniëlle Hirsch'The winner takes all' -
Blog / 13 november 2013
'Zombieverdragen' fnuiken internationale handel
Door Daniëlle Hirsch'Zombieverdragen' fnuiken internationale handel -
Blog / 16 oktober 2013
Ploumen kiest voor frisse tegenwind
Door Daniëlle HirschPloumen kiest voor frisse tegenwind -
Blog / 26 augustus 2013
Groene economie...mooie woorden niet genoeg.
Door Daniëlle HirschGroene economie...mooie woorden niet genoeg. -
Blog / 9 augustus 2013
Zomertijd
Door Daniëlle HirschZomertijd -
Blog / 4 juli 2013
Achter de schermen van een 'groei-economie'
Door Daniëlle HirschAchter de schermen van een 'groei-economie' -
Blog / 17 mei 2013
Oorverdovende stilte
Door Daniëlle HirschOorverdovende stilte -
Blog / 8 april 2013
Mijn wereld verdient beter!
Door Daniëlle HirschMijn wereld verdient beter! -
Blog / 19 maart 2013
Gummen in minister Ploumens houtskoolschets
Door Daniëlle HirschGummen in minister Ploumens houtskoolschets -
Blog / 8 maart 2013
Vrouwelijk leiderschap verandert de wereld
Door Daniëlle HirschVrouwelijk leiderschap verandert de wereld -
Blog / 20 februari 2013
Ploumens’ handelsagenda bepalend voor eerlijke en duurzame ontwikkeling
Door Daniëlle HirschPloumens’ handelsagenda bepalend voor eerlijke en duurzame ontwikkeling -
Blog / 12 februari 2013
Onzichtbaar en geruisloos, maar oh zo belangrijk
Door Daniëlle HirschOnzichtbaar en geruisloos, maar oh zo belangrijk -
Blog / 28 januari 2013
Lege woorden van Wereldbankpresident
Door Daniëlle HirschLege woorden van Wereldbankpresident -
Blog / 11 december 2012
CSR een wassen neus?
Door Daniëlle HirschCSR een wassen neus?